Nhà đầu tư, nhà tài trợ, Sharks và Angels

NHÀ TÀI TRỢ

Họ có thể là một doanh nghiệp, hoặc một tổ chức phi lợi nhuận, hoặc một cá nhân nào đó. Họ sẽ không can dự vào trong quá trình hoạch định dự án, không can thiệp vào quá trình sản xuất – nhân sự – tài chính hay bất kỳ mảng vận hành kinh doanh nào của doanh nghiệp. Họ sẽ cho một khoản tiền, để cùng tổ chức hoặc triển khai một dự án nào đó.

Các CLB/ Đội/ Nhóm SV thường tổ chức các sự kiện thể thao, văn nghệ hoặc cuộc thi học thuật. Để tổ chức những hoạt động này, cần tiền để tổ chức, cần các giám khảo và những giải thưởng hiện vật cho người chơi, cần thuê mặt bằng, cần các buổi tea-break và những ấn phẩm sẽ phát trong sự kiện. Cần tiền để truyền thông quảng bá sự kiện, trang trí cho sự kiện, âm thanh ánh sáng cho sự kiện. Đó là toàn bộ nhân lực được volunteer không tính tiền, nhưng ăn trưa và nước uống cho lực lượng này thì cũng cần tiền. Nhà tài trợ chính là người chi khoản tiền này.

Có những nhà tài trợ sẽ chi 100% tất cả số tiền, có khi chỉ chi một khoản tiền cho một hạng mục nào đó mà thôi. Thậm chí chỉ là tài trợ hiện vật như giải thưởng, hoặc giảm giá thuê mặt bằng chẳng hạn. Có những bên sẽ làm không công xem như hỗ trợ, như báo đài bảo trợ thông tin. Đổi lại, nhà tài trợ sẽ có một lợi ích nào đó cho chính họ. Một sự kiện đông người có thể sẽ là một cơ hội để tiếp cận khách hàng tiềm năng, hoặc xây dựng hình ảnh đẹp với công chúng nên họ tài trợ để logo và hình ảnh thương hiệu được xuất hiện. Họ có thể đổi lấy thời gian quảng cáo miễn phí đến hàng ngàn người tham dự sự kiện, hoặc đem sản phẩm đến bán cho người tham dự. Hoặc có khi, họ tài trợ chỉ vì họ thích sự kiện đó, họ có tiền và họ muốn sự kiện đó diễn ra, chỉ vậy thôi.

Viết Hồ sơ vận động tài trợ thì cần phải nêu rõ sự kiện hoặc dự án đó là gì, làm những việc gì, và quyền lợi của nhà tài trợ là gì. Những sự kiện chuyên nghiệp có hẳn một danh sách các gói tài trợ khác nhau để vận động mọi nhà tài trợ lớn nhỏ khác nhau.

Có một lưu ý rằng việc tài trợ này cũng cần theo đúng luật. Không phải doanh nghiệp mở ra kinh doanh, khi cần làm marketing thì chạy đi kiếm nhà tài trợ là một công ty khác để bảo họ tài trợ cho tiền để làm marketing được.

SHARKS vs. NHÀ ĐẦU TƯ

Phải nói rằng cảm ơn Shark Tank khi chương trình hấp dẫn này giúp cho những người vốn không quan tâm và không hiểu về kinh doanh cũng cảm thấy hứng thú, và hiểu được một số khái niệm cơ bản về kinh doanh. Nhưng trong tất cả các môn học về kinh doanh & marketing, tôi chưa bao giờ đem Shark Tank vào làm ví dụ, hoặc gợi ý SV về xem chương trình này. Bởi vì SV cần học và hiểu đúng về kinh doanh, với những kiến thức còn hổng nhiều chỗ, việc xem Shark Tank khiến nhiều khái niệm bị hiểu méo mó và sai lệch. Không phải là Shark Tank sai, mà là do kiểu “học từ chương trình truyền hình Shark Tank một cách thụ động” khiến hiểu biết bị lệch lạc.

Phải nói rõ là Shark Tank là một chương trình truyền hình, nó không thể hiện đầy đủ một bức tranh về kinh doanh, không thể hiện đầy đủ quá trình làm việc của nhà đầu tư và doanh nghiệp. Một nhà đầu tư chiến lược (strategic investor) sẽ cân nhắc rất nhiều hạng mục trong dự án kinh doanh. Họ thậm chí có cả một đội để thẩm định dự án, và nhiều nhà đầu tư có hẳn một bộ các tiêu chí đầu tư của họ. Một capital cũng hoạt động như một công ty, họ phân tích các dự án để có những hạng mục ưu tiên, các dự án ưu tiên trong chiến lược hoạt động của họ. Họ đầu tư để cũng kinh doanh sinh lời với các doanh nghiệp khác, có khi sau đó họ sẽ thu mua và bán lại, tuy nhiên mục tiêu SỞ HỮU doanh nghiệp không phải là mục tiêu chính. Dựa vào thông tin đã phân tích về các dự án, họ sẽ đàm phán và thương lượng với các chủ dự án để xác định số vốn đầu tư, lộ trình rót vốn vào các dự án này và chia nhau lợi nhuận có được. Không phải lúc nào họ cũng đòi phải trả nợ số vốn này theo kiểu vay có lãi suất (loan investor).

Xem chương trình Shark Tank, nhiều SV dễ nhầm tưởng trình bày dự án kinh doanh là thể hiện tính táo bạo và cá tính mạnh, là quảng cáo sản phẩm sao cho ấn tượng và sau đó các Shark sẽ trả giá (bargain) để cho tiền không hoàn lại để có tiền kinh doanh. Vì vậy nên mới xảy ra cớ sự là trong các dự án của SV, có hẳn một hạng mục “cái gói đầu tư” với các mức chia lợi nhuận theo nhiều mức khác nhau cho nhà đầu tư chọn lựa như một menu chọn món. Và khi thuyết trình thì cố quảng cáo sản phẩm và lấp liếm đi bức tranh tài chính và chiến lược kinh doanh.

Cần phải hiểu rằng, đầu tư kiểu Shark chỉ là một kiểu của nhà đầu tư, và những gì chúng ta thấy trên Shark Tank đều đã có biên tập – cắt xén – góc quay – âm thanh ánh sáng của bên production chương trình truyền hình. Và nếu đã xem Shark Tank với ý định học tập, thì đừng học một cách thụ động!

SHARKS vs ANGLES

Shark Tank giới thiệu chương trình sẽ gồm một hội đồng các nhà đầu tư mạo hiểm hoặc nhà đầu tư thiên thần (angel investor) là những triệu phú – tỷ phú nhiều kinh nghiệm trong kinh doanh, thành công và có tư duy sắc sảo, nhạy bén với các cơ hội kinh doanh. Họ được gọi là Shark. Nhưng trong thực tế, nếu doanh nghiệp cần nhà đầu tư, họ tìm nhà-đầu-tư hoặc các Angels chứ không phải Sharks.

Thực ra Sharks khác với Angels nhiều điểm. Những nhà đầu tư mạo hiểm và nhà đầu tư thiên thần là những nhà đầu tư cho các dự án có tính rủi ro cao, tất nhiên vì rủi ro này đem lại cơ hội lợi ích rất lớn, theo kiểu “mất thì mất hết, nhưng được thì được rất nhiều”. Họ chấp nhận rủi ro đó, không có nghĩa là họ hời hợt, chủ quan, đầu tư chóng vánh thiếu suy nghĩ. Họ biết nhiều dự án không sinh lời ngay lập tức, nhưng tiềm năng trong tương lai lại rất lớn, phân tích một lợi ích trong tương lai đòi hỏi nhiều kỹ thuật và một mức rủi ro rất lớn. Các nhà đầu tư mạo hiểm và Angels chia sẻ rủi ro với doanh nghiệp, để cùng nhau hưởng lợi khi bội thu cuối mùa thu hoạch. Tất cả các nhà đầu tư đều muốn thu hồi được nhiều hơn chứ không phải là hoàn vốn, và Angels thì muốn nhiều hơn thế nữa, dù có thể bao gồm cả lợi nhuận và cả những giá trị khác.

Cái mà các Angels theo đuổi rất khác nhau. Có angels theo đuổi những lý tưởng, những ý tưởng hay. Có những Angels muốn ươm tạo và nuôi dưỡng các unicorns, và có những angels không thực sự là angels mà sẽ nuốt luôn công ty khi thành công. Nên nhớ rằng DN sản xuất sản phẩm để bán, còn các nhà đầu tư thì họ xem vốn là input để tạo ra các công ty, và họ có thể bán các công ty đó như những sản phẩm vậy.

Sharks không giống như Angels hay nhà đầu tư mạo hiểm, các sharks chọn giải pháp ít mạo hiểm, sinh lời trong ngắn hạn. Thường là một ý tưởng đã được hiện thực, có một thị trường rộng lớn và khả năng sản xuất lớn. Hiếm có khi sharks đầu tư cho một ý tưởng chỉ vì lý tưởng của nó hay ho. Quá trình đàm phán giữa Sharks và nhà đầu tư/ nhà đầu tư mạo hiểm/ Angels cũng khác nhau. Tank của shark tank thực sự là một cái tank rất nhỏ và gói gọn cuộc trao đổi trong một khoảng thời gian “TV time”. Có những tập Shark Tank như cuộc trò chuyện buôn bán mặc cả chỉ để cho công chúng có cái bình luận ngày hôm sau.

Angels hay nhà đầu tư mạo hiểm được nhiều DN mới khởi nghiệp xem như giải pháp cứu cánh cho mình. Đặc biệt là khi dự án có vẻ không sinh lời trong ngắn hạn, và khó có thể chứng minh được hiệu quả để vay ngân hàng hay tìm đến các quỹ đầu tư thông thường. Nhưng tiếc là Angels hay nhà đầu tư mạo hiểm không phải là chỗ từ thiện rót quỹ cho những người tập tành kinh doanh bán hàng kiếm sống qua ngày. Trước khi tìm đến Angels hay nhà đầu tư mạo hiểm, hãy tự hỏi dự án kinh doanh của bạn có gì đáng để họ phải mạo hiểm!